Παρότι οι άνω των 75 ετών θα μπορούσαν ίσως να θυμηθούν την πρώτη φορά που είδαν, άκουσαν ή δοκίμασαν πίτσα (οι New York Times παρουσίασαν για φορά πρώτη φορά την πίτσα στους αναγνώστες του το 1944), ο Sam Panopoulos θυμάται να επινοεί αυτό που είναι τώρα μια από τις πιο δημοφιλείς πίτσες στον κόσμο: την πίτσα «Χαβάη».
Η πίτσα «Χαβάη» δεν προέρχεται από την Χαβάη. Προέρχεται από το Οντάριο του Καναδά και παρασκευάστηκε το 1962 σε ένα εστιατόριο που σέρβιρε τυπικό φαγητό της εποχής. Συνδυάζοντας ανανά και μικρά κυβικά κομμάτια ζαμπόν πάνω σε μια κανονική πίτσα τυριού, η πίτσα «Χαβάη» είναι μια πολύ ειδική πίτσα που έχει φανατικούς φίλους και φανατικούς εχθρούς.
Ο Σαμ Πανόπουλος έφυγε από την Ελλάδα με καράβι για τον Καναδά το 1954. Η πρώτη του γνωριμία με την πίτσα ήταν στη Νάπολη, όπου το πλοίο σταμάτησε για λίγο. Η Νάπολη θεωρείται η παγκόσμια γενέτειρα της πίτσας, αλλά ακόμη και εκεί, ήταν μια αρκετά πρόσφατη δημιουργία, καθώς η γνωστή έκδοσή της με τυρί και ντομάτα χρονολογείται από το 1889, όταν ψήθηκε για πρώτη φορά για να τιμήσει τους Ιταλούς μονάρχες Βασιλιά Umberto και την πριγκίπισσα Μαργκερίτα, που επισκέφτηκαν την πόλη, εξ ου και το όνομα που δόθηκε σε εκείνη την πίτσα και που διατηρείται μέχρι σήμερα «Μαργκερίτα».
Ο Σαμ Πανόπουλος στο εστιατόριό του Satelite
Ο Πάνοπουλος δεν ήξερε τίποτα για την ιστορία της πίτσας, ήξερε όμως ότι η πίτα που δοκίμασε κατά τη διάρκεια της σύντομης παραμονής του στη Νάπολη ήταν αρκετά νόστιμη. Όταν έφτασε στον Καναδά το 1954, εγκαταστάθηκε στην πόλη Chatham, μια ώρα από τα σύνορα με το Μίσιγκαν. Ο Πανόπουλος, ο οποίος μιλάει με μια έντονη ελληνική προφορά μετά από 60 χρόνια στο Οντάριο, γνώρισε νωρίς την επιτυχία, ανοίγοντας ένα εστιατόριο που ονομάζεται Satellite στο Chatham, το οποίο εξακολουθεί να λειτουργεί (είναι τώρα υπό διαφορετική διαχείριση).
«Η πίτσα δεν ήταν καθόλου γνωστή», λέει ο Πανόπουλος σε τηλεφωνική συνέντευξη. «Ακόμη και το Τορόντο δεν ήξερε τίποτα για την πίτσα εκείνη την εποχή. Το μόνο μέρος που θα μπορούσε κανείς να δοκιμάσει πίτσα ήταν στο Ντιτρόιτ".
Σύντομα, η πίτσα ήρθε στο Γουίντσορ, μια καναδική πόλη ακριβώς απέναντι από τον ποταμό από το Ντιτρόιτ χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. «Επισκέφθηκα το Windsor και η πίτσα εκείνες τις ημέρες ήταν τρία πράγματα: ζύμη, σάλτσα, τυρί και από πάνω μανιτάρια, μπέικον ή πεπερόνι. Αυτό ήταν», λέει ο Πανόπουλος. «Δεν είχες επιλογές. θα μπορούσες να βάλεις από πάνω κάποιο από αυτά τα τρία ή και τα τρία".
Τα μανιτάρια ήταν από κονσέρβα, η ζύμη προπαρασκευασμένη και αγορασμένη χύμα. Οι φούρνοι ήταν μικροί ηλεκτρικοί φούρνοι, ακατάλληλοι για πίτσα, καθώς ένα φούρνος πίτσας θα έπρεπε να ψήνει στους 420C – 450C για να επιτύχει την τραγανή βάση και ο φούρνος του Πανόπουλου δεν ήταν τίποτα περισσότερο από έναν τυπικό οικιακό φούρνο.
Δεν υπήρχαν καν κουτιά για πίτσα για αρκετά χρόνια. Ο Πανόπουλος είπε ότι συνήθιζε να κόβει κύκλους από χαρτονένια κουτιά που έπαιρνε από έναν διπλανό πωλητή επίπλων, να βάζει την πίτσα από πάνω και να τα τυλίγει σε αλουμινόχαρτο.
Το 1959 η Χαβάη έγινε η 50η πολιτεία των ΗΠΑ και στρατιώτες που επέστρεφαν στο σπίτι από τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο έφερναν μαζί τους ιστορίες για έναν νησιωτικό παράδεισο στον Νότιο Ειρηνικό. Η κουλτούρα Tiki, που συνοψίζεται σε φρουτώδη κοκτέιλ όπως το mai tai, έγινε εξαιρετικά δημοφιλής από τη δεκαετία του 1940 έως τη δεκαετία του 1960. Ο Καναδάς δεν ήταν απρόσβλητος από τις γοητείες της Χαβάης, και ο ανανάς κονσέρβας έγινε βασικό στοιχείο κάθε νοικοκυριού
«Εκείνες τις μέρες, το μόνο γλυκόπικρο πράγμα που μπορούσατε να φάτε ήταν το κινεζικό χοιρινό, ξέρετε, με τη γλυκόξινη σάλτσα», λέει ο Πανόπουλος. «Δεν είχατε άλλη επιλογή».
Σερβίροντας ήδη κάποια κινέζικα πιάτα στο εστιατόριο ένιωθε ότι στους ανθρώπους άρεσε ο συνδιασμός γλυκών και αλμυρών γεύσεων. Έτσι, μια μέρα το 1962, άνοιξε ένα κουτάκι ανανά, το στράγγιξε τον έκοψε και έριξε τα κομμάτια σε μια πίτσα.
«Οι άνθρωποι είπαν «είσαι τρελός»», θυμάται ο Πανόπουλος. Αλλά του άρεσε και άρχισε να διαφημίζει την τρελή νέα του πίτσα. Ανέλπιστα, έπιασε! Ο Πανόπουλος ονόμασε εξαρχής τη νέα του δημιουργία ως πίτσα «Χαβάη» και γρήγορα καθιερώθηκε στην έκδοση που γνωρίζουμε σήμερα.
Ο Πάνοπουλος πέθανε στις 8 Ιουνίου 2017.
(στοιχεία από άρθρο του Dan Nosowitz στο Atlas Obscura)